Op 21 – 23 oktober 2010 met de financiele steun van de Nederlandse Taalunie vond het Regionale Colloquium Neerlandistiek DOEN plaats aan de Linguistische Staatsuniversiteit te Minsk, Wit-Rusland.  Ruim veertig docenten en studenten Neerlandistiek uit allerlei instellingen van Rusland, Wit-Rusland en Oekraine namen deel aan de conferentie. De eregasten van het Colloquium waren Marc LeClerc, de senior-projectleider en Maya Rispens, de projectleider van de Nederlandse Taalunie, Wilken Engelbrecht, de voorzitter van Comenius en Mikhail Jakovlevskiy, de projectleider van het pasopgerichte Benelux Centrum in Moskou.

Als algemeen onderwerp van het colloquium werd Multiculturaliteit gekozen. Zo’n begrip laat zien hoe divers en uiteenlopend de visies kunnen zijn op de tal van processen gaande in de Lage Landen van tegenwoordig. Hoewel de therm zichzelf doet meteen denken aan de aanpassingsproblematiek in de multiculterele samenleving is het alle deelnemers volkomen gelukt de multiculturaliteit als een veelzijdig fenomeen te presenteren. De voordrachten bevatten het ontstaan van stereotypen en hun weerspiegeling in moderne cultuur, wijzigingen in het taalgebruik, de vertaalbaarheidsproblematiek, met name, hoe men grammaticale constructies van de ene taal in de doeltaal weergeeft of wat als een ‘reddende engel’ kan dienen bij het vertalen van begrippen die de specifieke sfeer in belle lettres creeren.  Het bleek ook uit dat zo’n verschijnsel als sparen kan diverse grond hebben in verschillende culturen – in Nederland spaart men omdat ze hun welvaart niet willen verspillen, en in Rusland sparen we omdat het altijd krap zit met het geld. Het ruime begrip van folklore kan ook uit een aantal invalshoeken bekeken worden – van kitscheachtige poppen en cadeautjes tot onderzoeken van nationale gedachtengoed en banden tussen volkscultuur en vermaarste literaire werken.

Tijdens de algemene vergadering van het DOEN werd een nieuwe bestuurslid gekozen. Valeria Reutava, de docente Nederlands aan de Linguistische Staatsuniversiteit te Minsk verving Lyudmila Pavlova, docente Nederlands aan RosNoU, Moskou. Namens het Bestuur van DOEN willen we mevrouw Pavlova hartelijk bedanken voor haar bijzonder effectieve medewerking.  Op zijn beurt, wensen we mevrouw Reutava veel werkplezier en succes.

Tot slot, willen we alle deelnemers van het Regionale Colloquium nogmaals bedanken voor hun inzet aan deze evenement.

Jevgenija Jarmisj

24 april 2009

DOEN

Staatsuniversiteit van Sint-Petersburg

Faculteit voor Taalwetenschap en Kunsten

BIJEENKOMST VAN DOCENTEN OOST-EUROPESE NEERLANDISTIEK

DE NEDERLANDSE UITSPRAAK

(nascholing op locatie)

geleid door Prof. LUDO BEHEYDT,  Universiteit Louvain-La-Neuve

en

ALGEMENE LEDENVERGADERING

VAN HET DOCENTENPLATFORM

10.00 – 11.30 Lezing van prof. Cor van Bree

• “Taalen religie”.

11.30 – 12.00 Koffiepauze

12.00 – 13.30 Lezing van prof. Ludo Beheydt

• “De invloed van de communicatievemethode op het uitspraakonderwijs en de normatieve aspecten van de hedendaagse Nederlandse uitspraak”.

13.30 – 14.30 Lunch

14.30 – 16.00 Lezing van prof. Ludo Beheydt

• “Nieuwe didactische inzichten en deuitspraakpraktijk”.

16.00 – 17.00 Algemene Ledenvergadering DOEN

17.00 Koffie / Afsluiting

17.30 Slotdiner

Op 13 november vond op het MGIMO weer de docentennascholing plaats; deze werd mogelijk gemaakt dankzij de steun van de Nederlandse Taalunie.

Het thema van deze docentennascholing was praktische fonetiek. Fonetiek is voor docenten die een vreemde taal onderwijzen altijd een dankbaar en actueel onderwerp. Bij het zich eigen maken van het klanksysteem van een andere taal doen zich allerhande moeilijkheden voor en aan het streven naar perfectie – wellicht een perfectie waarvan je alleen kunt dromen – komt, zoals bekend, nooit een eind.

In zijn onderhoudende en goed doordachte betoog maakte prof. Igor Bratoes zich sterk voor een combinatie van academische en praktische fonetiek. Beide zijn op zichzelf ontoereikend. Academische fonetiek systematiseert en analyseert, maar levert geen steun als iemand reëel de taal wil leren spreken. Praktische fonetiek schiet ook tekort: enige theoretisch inzicht is onontbeerlijk. Dit laatste illustreerde door het verschil te illustreren waarop in het Russisch en in het Nederlands palatalisatie wordt gerealiseerd. Zonder theoretische kennis kan moeilijk inzicht worden verkregen in problemen die zich bij het trainen van studenten kunnen voordoen.

Tijdens de levendige discussie die na zijn voordracht ontstond, bleken de meningen m.b.t. fonetiekonderwijs aanzienlijk te verschillen. Sommigen zijn toch vooral praktisch georiënteerd, waabij niet zelden een beroep wordt gedaan op het vermogen te imiteren, anderen laten zich leiden door het adagio “wat telt, is het resultaat,” waarbij de methode waarmee dit resultaat wordt bereikt van ondergeschikt belang wordt geacht. Al met al heeft de discussie bijna vier uur geduurd, wat wederom aantoont hoe actueel dit thema is.

In het kader van het thema van de lezing, die in een multimedialokaal werd gehouden, werden er tevens multimediaprogramma’s gepresenteerd op het gebied van fonetiekonderwijs. Nog niet overal zijn zulke faciliteiten voorhanden of zijn ze onderdoende aanwezig om van dergelijke programma’s structureel optimaal gebruik te maken. In de nabije toekomst zullen zulke problemen snel tot het verleden gaan behoren.

Na de Dag van de Nederlandse taal en cultuur in Sint-Petersburg was er op vrijdag 24 april 2009 een nascholingsdag voor alle docenten Nederlands uit onze regio georganiseerd, die eveneens plaatsvond op de Staatsuniversiteit van Sint-Petersburg.

Er waren twee lectoren, beide zeer bekende persoonlijkheden in de neerlandistiek: prof.dr. Cor van Bree, die historische taalkunde doceert aan de Universiteit van Leiden, en prof.dr. Ludo Beheydt, die Nederlandse taalkunde en Nederlandse cultuur aan de Université Catholique van Louvain-la-Neuve en aan de Universiteit Leiden doceert.

Cor van Bree ging in zijn lezing in op het onderscheid in taalgebruik tussen prostestanten enerzijds en rooms-katholieken anderzijds in Nederland. Vooral voor niet-moedertaalsprekers was dit een buitengewoon verrijkende lezing, temeer, omdat dit thema nooit op zichzelf kan staan: het is verbonden met historische, culturele en maatschappelijke ontwikkelingen en fenomenen die voor hen, die niet in Nederland zijn opgegroeid, wellicht grotendeels onbekend zijn. Vroeger was aan één woord te horen of iemand protestant of rooms-katholiek was: zei iemand “avondmaal” of “communie”, noemde iemand de profeet uit het boek Koningen 1 en 2 “Elia” of “Elias”? Verder wist Van Bree te vertellen dat het woord “zus” alleen door katholieken wordt gebezigd – of werd gebezigd, want door de secularisaring is veel van het lexicale onderscheid tussen beide geloofsgemeenschappen vervaagd of zelfs verdwenen. Of je nou “met vakantie” of “op vakantie” gaat, de keuze voor het ene of het andere voorzetsel is tegenwoordig niet meer confessioneel beladen.

Ludo Beheydt had als thema de fonetiek van het Nederlands; in zijn lezing ging hij in op de verschillen tussen het Nederlands in Vlaanderen en in Nederland en de tendensen die zich daarin lijken af te tekenen. Hierbij kwam onder meer het zg. “Poldernederlands” aan bod, een uitspraakvariant die vooral te vinden is onder jonge, hoogopgeleide Nederlandse vrouwen; het zou te verwachten zijn dat het Poldernederlands het nieuwe Standaardnederlands wordt: kinderen nemen immers voornamelijk de uitspraak van hun moeder over.

Een ander onderwerp waarop hij uitvoerig inging was de ontstaansgeschiedenis van leermiddelen voor niet-moedertaalsprekers die zich de fonetiek van de taal willen eigenmaken. Het bleek dat er al een hele tijd geen lesmethoden voor de fonetiek van het Nederlands worden ontwikkeld en wat er ooit gepubliceerd is, is nu niet meer te krijgen – althans in Nederland. In Nederland lijkt men bang te zijn voor enige normering m.b.t. uitspraak en lijkt men krampachtig vast te houden aan het principe dat alle uitspraakvarianten gelijkwaardig zijn. Daar mag op zich iets voor te zeggen zijn, maar op welke variant moet iemand die Nederlands wil leren zich dan oriënteren? In Vlaanderen blijkt men minder terughoudend te zijn en worden er wel leermethoden Nederlandse fonetiek ontwikkeld voor niet-moedertaalsprekers, maar daarbij gaat men bijgrijpelijkerwijs wél uit van de uitspraakvariant die in Vlaanderen geldt. Beheydt heeft in zijn uiterst boeiende lezing een overtuigend beeld weten te schetsen van de gecompliceerdheid van de situatie omtrent uitspraak en in het bijzonder omtrent een uitspraaknorm voor het hedendaagse Nederlands. Zou er ooit nog een orthoëpisch woordenboek van het Nederlands komen?